Στο
πλαίσιο δράσεων του 2ου Φεστιβάλ Αργολίδας « Δρόμοι Πολιτισμού» και με τη
υποστήριξη του Δήμου Ερμιονίδας, η Δημοτική Βιβλιοθήκη Κρανιδίου παρουσίασε
στις 19/7/2018 στο Πνευματικό Κέντρο Ερμιόνης, έκδοση με τον τίτλο « Τοπική Βιβλιογραφία Ερμιονίδας».
Η συγκεκριμένη έκδοση αποτελείται από αυτοτελή βιβλία
που αναφέρονται στην Ιστορία-Λαογραφία της Ερμιονίδας ή σε πηγές που
αφιερώνουν ξεχωριστά κεφάλαια στην παραπάνω περιοχή. Επίσης, ο
κατάλογος περιλαμβάνει υλικό σε ηλεκτρονική μορφή, περιοδικά, εφημερίδες, άρθρα
και εργασίες με ανάλογο περιεχόμενο. Η
καταγραφή προβάλλει την τοπική συλλογή
της Δημοτικής βιβλιοθήκης Κρανιδίου. Σκοπός της έκδοσης είναι
να ενημερωθεί το αναγνωστικό κοινό για το διαθέσιμο υλικό της Βιβλιοθήκης
σε επίπεδο τοπικής ιστορίας-λαογραφίας, ενώ απώτερη επιδίωξή της είναι
να αναπληρωθούν τα κενά από τεκμήρια που έχουν εξαντληθεί και είναι
απαραίτητο να υπάρχουν στη βιβλιοθήκη.
Την
βραδιά χαιρέτισε ο εκπρόσωπος της ΠΕ
Αργολίδας Αναστάσιος Τζανής και ο
Δημοτικός Σύμβουλος, Υπεύθυνος Τομέα Ανάπτυξης Δήμου Ερμιονίδας Απόστολος Λαδάς.
Η
Μαρίνα Σ. Τσιρτσίκου , ιστορικός Δ/νσης
Στρατού παρουσίασε το ιστορικό υλικό της
βιβλιοθήκης μαζί με τις εφημερίδες και τις περιοδικές εκδόσεις, ενώ η Μιρέλα
Αγγ. Ζωγράφου, εκπαιδευτικός ανέπτυξε το λαογραφικό υλικό και τις εργασίες που
συνδέονται με την Ερμιονίδα.
Την εκδήλωση συντόνισε ο Ανάργυρος Καραγιάννης,
εκπαιδευτικός ενώ στο τέλος οι
επισκέπτες έλαβαν αντίτυπο του βιβλίου.
Ακολουθούν οι παρουσιάσεις της Μαρίνας Τσιρτσίκου και της Μιρέλας Ζωγράφου
ΙΣΤΟΡΙΑ-ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ-ΠΕΡΙΟΔΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ
Μαρίνα
Σ. Τσιρτσίκου
Ιστορικός ΓΕΣ/ΔΙΣ
Τοπική
βιβλιογραφία Ερμιονίδας
Σας καλωσορίζω και εγώ με τη σειρά μου. Για τη
σημερινή παρουσίαση, προσκλήθηκα από τη βιβλιοθηκονόμο της Δημοτικής
Βιβλιοθήκης Κρανιδίου, κ. Δήμητρα Αξαρλή, για να σας παρουσιάσω το ιστορικό
κομμάτι της βιβλιογραφίας. Την ευχαριστώ για την τιμή και την ευκαιρία που μου
έδωσε να ανταμώσω σήμερα αρκετούς και εκλεκτούς συντοπίτες μου.
Η έκδοση του
βιβλιογραφικού καταλόγου με την τοπική βιβλιογραφία της Ερμιονίδας ανοίγει
πολλά παράθυρα που φωτίζουν την τοπική ιστορία της περιοχής. Οι μικροϊστορίες,
που παρατίθενται, μας διαφωτίζουν για την ιστορία του τόπου μας από την
αρχαιότητα έως τη νεότερη ιστορία, μας δίνουν επιμέρους πληροφορίες για τη
γεωγραφία, την εκπαίδευση, την οικονομία, την εκκλησία. Ο παρών βιβλιογραφικός
κατάλογος μάς καλεί και μάς παρακινεί να γνωρίσουμε την τοπική μας ιστορία.
Η γνώση της ιστορίας του τόπου μας, ενδυναμώνει την
αυτογνωσία για την τοπική μας ταυτότητα,
συνιστώντας την πυξίδα, για να μην χάσουμε τον δρόμο στα πολυδαίδαλα
πολιτισμικά μονοπάτια της σύγχρονης εποχής. Είναι μια δυναμική διαδικασία που
προστατεύει, ενδυναμώνει αλλά και αξιοποιεί την παράδοσή μας, δηλαδή τις ρίζες
μας. Όπου και αν βρισκόμαστε, όταν η αγάπη για τον τόπο μας έχει ενωθεί με τη
γνώση, νιώθουμε ότι η ύπαρξή μας έχει ένα σταθερό και αδιαπραγμάτευτο σημείο
αναφοράς, το χωριό-εστία μας. Μάς κάνει να εκτιμούμε τόσο τη μοναδικότητα της
παράδοσής μας όσο και τη μοναδικότητα και των άλλων τοπικών παραδόσεων. Όπως εύστοχα
γράφει ο Προκόπιος Τσιμάνης για το βιβλίο Μνήμες
Ερμιονίδος και για τη «ζωντανεμένη ιστορική μνήμη»[1], «οι ιστορικές αναμνήσεις
ξυπνούν […] και οι συναισθηματικοί δεσμοί αναζωογονούνται […]»[2].
Σήμερα, που το πολιτιστικό ρεύμα του μεταμοντερνισμού καταργεί
το σύστημα των μεγάλων αφηγήσεων και αναγνωρίζει ότι η επικοινωνία είναι ο
κυρίαρχος της καθημερινής ζωής, σηματοδοτείται η στροφή «από τον χρόνο στον
χώρο και από την παραγωγή προς την επικοινωνία»[3]. Με αρωγό τις τοπικές μικροϊστορίες αναδεικνύονται οι
εγγενείς ιδιότητες του κάθε τόπου και των ανθρώπων του και μεταδίδονται στις νεότερες
γενιές. Με τη μικροϊστορία, η ιστορία «εκδημοκρατίζεται», αγκαλιάζονται και
φωτίζονται τμήματα των τοπικών κοινωνιών, που παλαιότερα παρέμεναν κρυμμένα ή
ακόμα και χάνονταν. Ως εκ τούτου, η μικροϊστορία συνιστά υπολογίσιμη πτυχή της
γενικής ιστορίας.
Ξεφυλλίζοντας τον βιβλιογραφικό κατάλογο αφενός
θαύμασα το μέγεθος των πληροφοριών που δίνονται για τον τόπο μας, αφετέρου
θαύμασα το μεράκι και την αγάπη των συγγραφέων-ερευνητών συντοπιτών μας για
αυτή τη γωνιά της Αργολίδας, την Ερμιονίδα. Τους ευχαριστώ γιατί νοερά μου
επέτρεψαν να μοιραστώ το ταξίδι της προσπάθειάς τους. Ένιωσα σα να ήμουν σε ένα
δωμάτιο με πολλά παράθυρα που τραβώντας την κουρτίνα από το καθένα μου δινόταν
η ευκαιρία να ταξιδέψω σε άγνωστες γνωστικές εικόνες της περιοχής μας.
Αυτή
τη νοερή διαδρομή, μέσα στον χρόνο, θα μοιραστώ σήμερα μαζί σας, χωρίς να προβώ
σε λεπτομερείς περιγραφές, ελπίζοντας να σας παρακινήσω ώστε να επιζητήσετε από
μόνοι σας να ξεφυλλίσετε τα βιβλία-παράθυρα του τόπου μας. Ξεκινάμε τη διαδρομή
μας από τα προϊστορικά και ιστορικά χρόνια στην περιοχή της Ερμιονίδας και
ειδικότερα στο Σπήλαιο Φράγχθι μέσω του βιβλίου η Αρχαιολογία χωρίς Σκαπάνη, καθώς και του κεφαλαίου στο Archaeology in Situ του πρώην δημάρχου Δημήτρη
Καμιζή και των Karen Vitelli και Anna Stroulia. Στα συγκεκριμένα γραφόμενα, παρατίθενται
τα αποτελέσματα των ερευνών του Πανεπιστήμιου του Στάνφορντ και παρέχονται
πληροφορίες για τις ανασκαφές και την προσπάθεια που καταβλήθηκε για την ανασύνθεση
της ανθρώπινης παρουσίας και της δράσης της στην περιοχή και ειδικότερα στο Σπήλαιο
Φράγχθι. Η ανταλλαγή γνώσεων και πληροφοριών μεταξύ της επιστημονικής και της
ντόπιας κοινότητας, στο πέρασμα των χρόνων, προβάλλει την ύπαρξη μιας
δημιουργικής ανθρώπινης ώσμωσης, η οποία συνεχίζει να βρίσκεται σε εξέλιξη.
Ο Βασίλειος Γκάτσος αναφέρεται τόσο στις
αρχαιολογικές έρευνες και στα αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή όσο και στην
καθημερινότητα των κατοίκων της Ερμιονίδας, τις αγροτικές και θαλασσινές
δραστηριότητές τους. Ο Ιωάννης Ησαΐας με τα κείμενα, τις φωτογραφίες και τα
σχεδιαγράμματα, που φιλοξενεί στα βιβλία του, μας γνωρίζει το Κρανίδι, την
Ερμιόνη, το Ηλιόκαστρο, τη Θερμησία, τα Δίδυμα, τους Φούρνους την Κοιλάδα και το
Πόρτο-Χέλι από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι τις ημέρες μας. Ακόμη, φωτίζει την
οικονομική δραστηριότητα της κοπής νομισμάτων στην Αρχαία Ερμιόνη και της πόλης
των Αλιέων στο Πόρτο-Χέλι.
Στα
νεότερα χρόνια, η Μαρία Στρίγκου-Κατσίνα, ο Ιεράρχης Παντελεήμονας Καρανικόλας
και ο Γεώργιος Βουτσίνος καταθέτουν στοιχεία και πληροφορίες για τη μεγάλη
διαδρομή της Ελληνικής Επανάστασης στην περιοχή, προβάλλοντας τη συμμετοχή των ντόπιων
αγωνιστών, μέσα από τα τεκμήρια που παρέχουν τα στρατιωτικά μητρώα της
Ερμιονίδας. Οι Ιωάννης Ησαΐας και Ιωάννης
Μάλλωσης προβάλλουν τις ιστορικές συνεδριάσεις της Γ΄
Εθνοσυνέλευσης στην Ερμιόνη, το 1827.
Στα
τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, ταξιδεύουμε στην Ερμιονίδα και
ειδικότερα στο Κρανίδι με τα γραφόμενα του γραμματέα του Δήμου Αθηναίων Γεώργιου
Παρασκευόπουλου, επί δημαρχίας Σπύρου Μερκούρη. Ενώ, οι επιστολές του
Κρανιδιώτη πολιτικού και δημοσιογράφου Εμμανουήλ Ρέπουλη, μετά την ήττα του
Βενιζελικού κόμματος των Φιλελευθέρων στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920, μας
δίνουν πληροφορίες για τα πολιτικά δρώμενα, την πολυτάραχη περίοδο του εθνικού
διχασμού και μετά. Οι προσωπικές μαρτυρίες του Βασίλη Λαδά φωτίζουν τα χρόνια
της Εθνικής Αντίστασης στην περιοχή. Επιπλέον, τα γραφόμενά του αφήνουν ως
παρακαταθήκη λαογραφικές και πολιτιστικές πληροφορίες. Μέσα από τις βιογραφίες
των Αποστόλου Φραγκούλη και Παναγιώτη Χαρμπή καταγράφονται πληροφορίες για το
ΕΑΜ στην Ερμιόνη και το Ηλιόκαστρο, ενώ η Γιόνα Μικέ Παϊδούση – Παπαντωνίου αφηγείται γεγονότα στα χρόνια του
εμφυλίου, έχοντας ως επίκεντρο τα Δίδυμα.
Πέρα
από την ιστορική προσέγγιση των πληροφοριών δίνονται και άλλου είδους
πληροφορίες: για την αρχαία και σύγχρονη γεωγραφία της Αργολίδας και της
Κορινθίας από τον Αντώνιο Μηλιαράκη και
τη Γιόνα Μικέ Παϊδούση – Παπαντωνίου, καθώς και από τη μετάφραση της περιήγησης του
Παυσανία στην περιοχή της Αργολιδοκορινθίας του Νικόλαου Παπαχατζή. Για την εκπαίδευση
και τα σχολεία αλληλοδιδακτικής στην Ερμιονίδα την περίοδο 1828-1862, μαθαίνουμε
από τους Γιάννη Σπετσιώτη, Τζένη Ντεστάκου και Δημήτρη Σίδερη. Τέλος, από τα
έργα των Αποστόλου Γκάτσου, Γεωργίου Προκοπίου, Ιωάννη Γκερέκου, Ιωάννη
Γκιζέλη, Ιωάννη Σαρρή, έχουμε πληροφορίες για την Ιερά Μονή των Αγίων
Αναργύρων, για τον Ιεράρχη Παντελεήμονα Φωστίνη, για κληρικούς ή μοναχούς που
έζησαν και έδρασαν στην περιοχή. Επίσης, ο Γιάννης Σπετσιώτης έχει συγγράψει
την ιστορία τριών αιώνων της Ψαλτικής Τέχνης και παράδοσης στην Ερμιόνη και ο Αθανάσιος
Τσατσαρός έχει καταγράψει τους ιερείς, ιεροψάλτες και μουσικούς των Διδύμων.
Η
αναφορά μου στα ιστορικά βιβλία του καταλόγου ήταν σύντομη και επιγραμματική,
καθώς αποσκοπεί κυρίως να φωτίσει την ποικιλία των πληροφοριών που δίνουν για
την τοπική ιστορία, γεωγραφία, εκπαίδευση, οικονομία και εκκλησία. Η ενδελεχής
προσέγγιση των πληροφοριών απαιτεί από τον καθένα μας να τα ξεφυλλίσει και να
τα διαβάσει ανάλογα με τα ενδιαφέροντά του.
Τα βιβλία μάς
περιμένουν στη Δημοτική Βιβλιοθήκη του Κρανιδίου για να τα δανειστούμε και να
τα φιλοξενήσουμε για λίγο στις βιβλιοθήκες μας αλλά για πολύ στις καρδιές και
στην σκέψη μας.
Σας ευχαριστώ
Τύπος και Περιοδικά
Η Δημοτική Βιβλιοθήκη Κρανιδίου στο αρχείο της φιλοξενεί
και λίγα φύλλα εφημερίδων, καθώς και τεύχη περιοδικών. Ενώ η τοπική
βιβλιογραφία μας δίνει πληροφορίες για τα ιστορικά γεγονότα μακράς διάρκειας, ο
τύπος περιορίζει τις πληροφορίες του κυρίως σε γεγονότα της βραχείας διάρκεια.
Ειδικότερα, στο αρχείο της Βιβλιοθήκης φυλάσσονται φύλλα
των παρακάτω εφημερίδων:
1.
Ερμιονίς,
1935, δεκαπενθήμερη εφημερίδα με διευθυντή τον Κωνσταντίνο Βελιώτη.
2.
Ερμιονίδα,
1975, μηνιαία τοπική εφημερίδα, με εκδότη τον Λευτέρη Μαρμαρινό.
3.
Η Φωνή της
Ερμιόνης, 1987, μηνιαία τοπική εφημερίδα, με υπεύθυνο τον Βασίλειο Γκάτσο.
Ωστόσο, θα πρέπει να αναφερθούν και τα φύλλα Ερμιονική Ηχώ και
Ερμιονίδα, τα οποία δεν υπάρχουν στο αρχείο της Βιβλιοθήκης Κρανιδίου.
Τα περιοδικά φιλοξενούν στα τεύχη τους κείμενα, που
συνιστούν αποτέλεσμα έρευνας γεγονότων της μακράς διάρκειας αλλά και κείμενα
της επίκαιρης καθημερινότητας, δηλαδή της βραχείας διάρκειας. Συγκεκριμένα, στο
αρχείο της Βιβλιοθήκης φυλάσσονται τεύχη των παρακάτω περιοδικών:
1.
Κρανιδιακά,
1973, χρονικά του Γυμνασίου Κρανιδίου, διευθυντής Ι. Θωμόπουλος.
2.
Ελληνικό
Πανόραμα, 1999, τριμηνιαίο περιοδικό της Θεσσαλονίκης, που φιλοξενεί αφιέρωμα
στα Δίδυμα και την Ιερά μονή Αυγού.
3.
Στην
Ερμιόνη άλλοτε και τώρα, από το 2009 έως σήμερα, περιοδική πολιτιστική
έκδοση της Εταιρείας Μελετών Ερμιονίδας.
4.
Το σπίρτο,
2017, μαθητικό περιοδικό του ΓΕΛ Ερμιόνης.
5.
Ιδεο-λόγιο,
2018, μαθητικό περιοδικό του ΓΕΛ Κρανιδίου.
Σας ευχαριστώ
ΤΟΠΙΚΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ-ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ-ΕΡΓΑΣΙΕΣ
Μιρέλα Ζωγράφου
Καλησπέρα και από μένα,
Θα προσπαθήσω να σας γνωρίσω τα βιβλία εκείνα που
βρίσκονται στα ράφια της Δημοτική Βιβλιοθήκης Κρανιδίου που αποτελούν κομμάτι
της πλούσιας βιβλιογραφίας της Ερμιονίδος και αφορούν το θέμα της τοπικής
λαογραφίας. Τα βιβλία αυτά είναι έργα ντόπιων συγγραφέων και όχι μόνο και
απευθύνονται στον απλό αναγνώστη που θέλει να γνωρίσει το παρελθόν και το
πολιτισμό της περιοχής του μέσα από τα ήθη, τα έθιμα, τις παραδόσεις, τα
δημοτικά τραγούδια αλλά και τα χειροτεχνήματα του. Η προσπάθεια δημιουργίας
αυτού του καταλόγου που συγκεντρώνει τα συγγραφικά έργα της Ερμιονίδος είναι
σημαντική για ερευνητές, εκπαιδευτικούς και μαθητές καθώς τους προσφέρει
συγκεντρωμένες τις πηγές της βιβλιογραφίας στις οποίες μπορούν να ανατρέξουν
για να βρουν υλικό για τη μελέτη τους, τα σχολικά πρότζεκτ ή για προσωπική
πληροφόρηση. Χρήσιμο όμως είναι για τον καθένα από εμάς έτσι ώστε να ενδυναμώσει
τις ήδη υπάρχουσες μνήμες και συνδέσεις του με το παρελθόν αλλά και να
δημιουργήσει καινούρια μονοπάτια γνώσης.
Το πρώτο βιβλίο στο οποίο θα αναφερθώ είναι του
δημοσιογράφου Γιώργου Αντωνίου το οποίο εκδόθηκε το 2004 με τίτλο «Μύλοι της
Αργολίδας». Το βιβλίο αυτό μας φέρνει σε επαφή με τη λαϊκή αρχιτεκτονική των
εκατοντάδων ξεχασμένων νερόμυλων και ανεμόμυλων του νομού μας. Ιδιαίτερο
αφιέρωμα με πλούσιο φωτογραφικό υλικό και μαρτυρίες υπάρχει για τους μύλους
Ερμιονίδος.
Το επόμενο βιβλίο Σοφίας Λεπτοπούλου- Λώλη με τίτλο
«Λαογραφικά από το Κρανίδι» εκδόθηκε το 2001 και αποτελεί μία συλλογή
λαογραφικού υλικού σχετικά με την καθημερινότητα, την επαγγελματική και
κοινωνική ζωή (γέννηση, γάμος, θάνατος) των Κρανιδιωτών και τα έθιμα που
σχετίζονται με τη θρησκεία μας αλλά και θέματα σχετικά με τη μαγεία και την
μαντική.
Σειρά έχουν «Οι σφουγγαράδες της Ερμιόνης που
ρουφήξανε τη ζωή τους … με το σφουγγάρι» της Παρασκευής Δημητρίου Σκούρτη
έκδοση του 2012. Ένα βιβλίο με το οποίο μπορείς να περιηγηθείς στο τρόπο
εργασίας και τις δυσκολίες των σπογγαλιέων να βγάζουν ένα κομμάτι αλμυρό ψωμί
στη μακρινή Αφρικάνικη ακτή. Μέσα από την ανάγνωση του βιβλίου μπορείς να
διαβάσεις ονόματα, να δεις εικόνες και να μάθεις τις ιστορίες εκείνων των
ανδρών.
Αφήνουμε τους σφουγγαράδες και πάμε σε ένα άλλο
επίπονο μεροκαματιάρικο επάγγελμα εκείνο των σφουγγαράδων όπως αποδόθηκε από
Παρασκευή Δημητρίου Σκούρτη εκδόσεων του 2015 και είναι αφιερωμένο «Σε εκείνους
που έχτισαν την Ερμιόνη» πρόκειται για μία παρουσίαση εκείνων των ανθρώπων που
με μόχθο και μανία οραματίστηκαν τη λαμπρή αρχιτεκτονική των κτισμάτων της
ιδιαίτερης πατρίδας μας και δεν ήταν άλλοι από τους χτιστάδες, τους ματσόνηδες
( αυτοδίδαχτοι μάστορες) και τους πετράδες.
Πέμπτο κατά σειρά θα παρουσιαστεί το βιβλίο του
Γιάννη Σπετσιώτη και της Τζένης Ντεστάκου «Πορφύρες από την Ερμιόνη» εκδόσεις
2011. Σε αυτό το βιβλίο παρουσιάζεται ένα αναπόσπαστο κομμάτι της τοπικής
ιστορίας της Ερμιόνης που μας ταξιδεύει στα αρχαία και βυζαντινά χρόνια και δεν
είναι άλλο από την πορφύρα και αν … αναρωτιέται κανείς τι είναι πορφύρα. Πορφύρα
λέγεται το κοχύλι, η βαφή, το κόκκινο επίσημο ένδυμα και η αίθουσα του
ανακτόρου που γινόταν ο τοκετός του πορφυρογέννητου αυτοκράτορα, ο βασιλιάς
λεγόταν έτσι εξαιτίας του χρώματος που ήταν βαμμένα τα υφάσματα της αίθουσας
την ώρα εκείνη. Αυτά και άλλα πολλά μπορείτε να μάθετε διαβάζοντας το
συγκεκριμένο βιβλίο.
Το επόμενο βιβλίο εκδόσεων 2017 είναι αφιερωμένο σε
μία αόρατη γυναικεία ύπαρξη που στοίχειωσε μέσω της παράδοσης στους τοπικούς
μύθους και επηρέασε σημαντικά τη ζωή των Ερμιονιτών. Λόγος γίνεται φυσικά για
τη Βιτόριζα. Το ξωτικό εκείνο με την απεριόριστη δύναμη που έφερνε τύχη και
βοηθούσε ενώ σε άλλες περιπτώσεις εκδικούνταν τους ανθρώπους που βρίσκονταν στο
διάβα του. Το στοιχειό αυτό συνδύαζε με έναν μοναδικό τρόπο το φόβο, το κακό
αλλά και το πάθος.
« Ω γλυκή μου έαρ! Η Μεγάλη Παρασκευή στην Ερμιόνη
χθες και σήμερα» του Γιάννη Σπετσιώτη εκδόσεις 2012 είναι το επόμενο βιβλίο που
βρίσκεται στα ράφια της βιβλιοθήκης μας για να κρατήσει ζωντανές τις μνήμες μας
από την ευλαβική μέρα του χρόνου στην Ερμιόνη. Ένα βιβλίο που δείχνει ότι η
θρησκεία και η λαογραφία είναι κομμάτια αλληλένδετα.
«Των Αγίων Αναργύρων» βιβλίο του Γιάννη Σπετσιώτη
εκδόσεων 2015 που αναφέρεται σε εκείνη την καλοκαιρινή γιορτή στις 30 Ιουνίου
που μικροί και μεγάλοι περιμένουν να ζήσουν. Ο συγγραφέας περιγράφει τη
συναισθήματα και τις σκέψεις που σαν παιδί βίωνε εκείνη τη γεμάτη με ψαλμούς,
παιχνίδια και γλέντια μαγική νύχτα, την παραμονή των Αγίων Αναργύρων με το
λαμπρό πανηγύρι στο μοναστήρι των Αγίων μας.
«Ερμιονίτικος Λαϊκός Λόγος» του Γιάννη Σπετσιώτη και
συγκεκριμένα το πρώτο τεύχος με τίτλο «Τα παρατσούκλια» το οποίο εκδόθηκε το
2017. Πρόκειται για ένα πόνημα που περιλαμβάνει 534 παρατσούκλια που συναντάμε
στο τόπο της Ερμιόνης από τα μέσα του 19ου αιώνα έως και τα μέσα του
20ου αιώνα γραμμένα σε αλφαβητική σειρά. Καθώς και 117 λέξεις που
λέγονται στην Ερμιόνη και μοιάζουν αλλά δεν είναι παρατσούκλια μαζί με την
ερμηνεία τους. Σίγουρα διαβάζοντας το ο καθένας από εμάς θα βρει το παρατσούκλι
του δικού του παππού ή γιαγιάς.
Ένα χρόνο αργότερα εκδίδεται από το Γιάννη Σπετσιώτη
το δεύτερο τεύχος του «Ερμιονίτικου Λαϊκού Λόγου» αυτή τη φορά φέρει τον τίτλο
«Εκφράσεις και διάλογοι» και περιέχει γύρω στις 700 προσφιλείς ντόπιες
εκφράσεις και τρεις άκρως διασκεδαστικούς ερμιονίτικους διαλόγους με ζωντανό
και κατανοητό λόγο γεμάτο μουσικότητα.
Λίγο πριν κλείσει η παρουσίαση της λαογραφίας και να
ασχοληθούμε με ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο της τοπικής μας παράδοσης. Θα κάνουμε
μία συγγραφική στάση στο παραθαλάσσιο χωριό της Κοιλάδας και στο βιβλίο
«Κοιλαδιώτικες καλάδες» επιμέλεια της Άννας Στρούλιας εκδόσεις 2014. Ένα πόνημα
γεμάτο εικόνες και λόγια της θάλασσας όπως τα μοιράστηκαν οι Κοιλαδιώτες
ψαράδες και ναυτικοί με την αρχαιολόγο από τη Λάρισα. Λόγος γίνεται για τη
συγγραφέα του βιβλίου που θέλησε να γνωρίσει περισσότερο την ιστορία της
Κοιλάδας που φιλοξενεί στο κόλπο της το σπήλαιο Φράχθι. Όσον αφορά το τίτλο του
βιβλίου «Κοιλαδιώτικες καλάδες». Καλάδα είναι η περιοχή εκείνη της θάλασσας που
είναι κατάλληλη για την καθέλκυση ή την ανέλκυση της τράτας στο πέλαγος προς
αλιεία. Πρόκειται για ένα ακόμη βιβλίο που περιμένει να το διαβάσετε.
Το επόμενο πόνημα του 1999 έχει τίτλο «Τα αρβανίτικα
τραγούδια της Ερμιονίδας» από τη Γιόνα Μικέ Παϊδούση- Παπαντωνίου και
περιλαμβάνει τραγούδια της αγάπης, της δουλειάς, του γάμου αλλά και παιδικά
τραγούδια και κάλαντα γραμμένα όλα στην αρβανίτικη γλώσσα. Μια γλώσσα που
αποτελεί κομμάτι της τοπικής μας παράδοσης, τα δημοτικά τραγούδια συνοδεύονται
με αντίστοιχη μετάφραση βέβαια.
Η Μαρία Στρίγκου-Κατσίνα το 1985 συγκέντρωσε σε μία
πλούσια συλλογή δημοτικά τραγούδια όλων των εκφάνσεων της ζωής με χορευτικούς,
αποκριάτικους, νησιώτικους παραδοσιακούς σκοπούς αλλά και μοιρολόγια καθώς και
μία σειρά από τοπικά αρβανίτικα τραγούδια που τα μετάφρασε κιόλας η ίδια όπως
θυμόταν τη γλώσσα από τα παιδικά της χρόνια. Το βιβλίο αυτό τιτλοφορείται
«Λαογραφικά-καταγραφές».
Τέλος, το κομμάτι αυτό της λαογραφίας κλείνει με μία
αναφορά στα «Παραδοσιακά Αποκριάτικα Τραγούδια» εκδόσεις 2016 από την προσωπική
συλλογή της κας Σταυρούλας Γιαννακοπούλου-Τσιφάκη που η ανάγνωση τους φέρνει
στο μυαλό μας μασκαράδες, χορούς, παιχνίδια με μπόλικο αλεύρι, γέλιο και χαρά.
Ακολουθούν εργασίες μαθητών, φοιτητών και σύντομες
μελέτες. Ξεκινάμε με τη μελέτη της Μαρίας Βελιώτη και του Δημήτρη Γεωργόπουλου
που τιτλοφορείται «Κοινότητα Διδύμων: Οδοιπορικό στον τόπο και το χρόνο».
Πρόκειται για μία αναφορά σε τοπικά και απογραφικά στοιχεία καθώς και στη Μονή
Αυγού που είναι σφηνωμένη στις βορεινές πλαγιές του ομώνυμου όρους.
Η επόμενη αναφορά μου αφορά στην πτυχιακή εργασία
της Μαρίας Σκλαβούνου και της Αθανασίας Τσίγκας στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του
Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου. Η εργασία αυτή συντάχτηκε με αφορμή
τις αφηγήσεις του πατρός Γκίκα Παπαδημητρίου. Στο πρώτο μέρος επιχειρείται η
μελέτη της τοπικής ιστορίας του Κρανιδίου με τους ήρωες, τις γιορτές, τα σπίτια
και το μεγάλο πολιτικό Εμμανουήλ Ρέπουλη. Στο δεύτερο μέρος της εργασίας
γίνεται η συγγραφή ενός δραματικού θεατρικού μονόπρακτου με τίτλο «Έχω ντρέβες»
βασισμένο σε πραγματικές ιστορίες που αφορούν το Κρανίδι και φωτίζουν την
προσωπικότητα ενός ιερέα που βίωσε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνίας του
Κρανιδίου.
Ακολουθεί η ομιλία της Μαρίκας Κανέλλη- Τουτουντζή
στο Λαογραφικό Κέντρο Κρανιδίου το 2009
με τίτλο «Η παραδοσιακή φορεσιά του Κρανιδίου» σχετικά με την τοπική ανδρική
και γυναικεία φορεσιά καθώς γίνεται και μία ιδιαίτερη αναφορά στην πιέτα.
Το επόμενο πόνημα του Θεόδωρου Κοζύρη φέρει το τίτλο
«Το βυζαντινόν Κρανίδιον Ερμιονίδος» το οποίο αναφέρεται στις εκκλησίες και τις
μονές της Ερμιονίδος που είναι μνημεία απόλυτα συνδεδεμένα με το βυζαντινό
παρελθόν της περιοχής όπως οι Άγιοι Ανάργυροι, το μοναστήρι του Αυγού ο Άγιος
Γιώργης στη σπηλιά των Διδύμων και άλλα.
Το επόμενο βιβλίο αποτελεί μία μικρή μυθοπλαστική
απόπειρα ανασύνθεσης του παρελθόντος της Ερμιόνης εν έτει 1739 όπου η περιοχή
είναι στα χέρια των Οθωμανών Τούρκων και οι Ενετοί επιστρέφουν στην Πελοπόννησο
για να καταστρέψουν τα πάντα. Ένας από αυτούς ήταν ο Γάλλος αβάς Φουρμόν που με
το πρόσχημα των αρχαιολογικών μελετών του κατέστρεψε, λεηλάτησε και πούλησε
χωρίς ίχνος ευσέβειας στο πολιτισμό μας, τους ναούς, τους βωμούς και τα κάστρα
της περιοχής ιδιαίτερα στο ιστορικό μας Μπίστι. Η ιστορία αυτή εκτυλίσσεται στο
βιβλίο εκδόσεων 2008 «Σκάβοντας και γκρεμίζοντας- Το πέρασμα του αβά Φουρμόν
από την Ερμιόνη» του Γεωργίου Μουσταϊρα.
Στη συνέχεια ακολουθεί ο επετειακός λόγος που
εκφωνήθηκε το 2013 για τις εορταστικές εκδηλώσεις για τα 187 χρόνια που πέρασαν
από την Γ Εθνοσυνέλευση Ερμιόνης. Έχει τίτλο «Το ξεκίνημα της Επανάστασης του
΄21 στην Ερμιονίδα μέσα από γραπτές μαρτυρίες και λαϊκές παραδόσεις» του Γιάννη
Σπετσιώτη.
Όμορφο, αξιέπαινο και συγκινητικό είναι όταν βλέπεις
παιδιά και εκπαιδευτικούς να ασχολούνται με μία μελέτη για την ιδιαίτερη
πατρίδα τους, την τοπική ιστορία και λαογραφία καθώς έτσι γνωρίζουν καλύτερα
τις ρίζες της προέλευσης τους. Λόγος λοιπόν γίνεται για τις σχολικές εργασίες- project.
Πρώτη σχολική εργασία φέρει το τίτλο «Αναμνήσεις από
την Ερμιόνη» από τους μαθητές της Δ τάξης του Δημοτικού Σχολείου Ερμιόνης. Στην
εργασία γίνεται αναφορά στην ιστορία της Ερμιόνης από τους Δωριείς μέχρι του
Τουρκοκρατία, καθώς και τα ήθη και έθιμα του τόπου.
Δεύτερη κατά σειρά είναι το πολιτιστικό πρόγραμμα
του Γυμνασίου Κρανιδίου με τίτλο « Τοπικές παραδόσεις της περιοχής μας» το
οποίο στηρίχτηκε σε προσωπικές συνεντεύξεις που πήραν οι μαθητές. Με τα κείμενα
τους αναφέρονται σε μύθους, έθιμα, εορτές, επαγγέλματα, παλιά παιχνίδια δρόμου
ακόμα και παραδοσιακές συνταγές.
Η παραπάνω εργασία σχολικής χρονιάς 2004-2005
συνεχίστηκε κι την επόμενη χρονιά με την ίδια ομάδα μαθητών. Αυτή τη φορά
επικεντρώθηκαν στα παραδοσιακά επαγγέλματα και τις τέχνες της περιοχής όπως την
τέχνη του αργαλειού, ιατρικές τεχνικές πρακτικών γιατρών αλλά και τεχνικές
ψαρέματος.
Τελευταία εργασία που θα παρουσιάσω είναι εκείνη των
μαθητών της Στ τάξης του πρώτου Δημοτικού Σχολείου Κρανιδίου. Τίτλος της
εργασίας «Παραδοσιακή Εικαστική Ταυτότητα- Τοπική Πολιτιστική Κληρονομιά» με
αναφορές στην αρχιτεκτονική των σπιτιών, τα έπιπλα, τα εργόχειρα, τις πιέτες
και τα κοσμήματα.
Κάπου εδώ τελειώνει η δική μου παρουσίαση. Ευχαριστώ
πολύ τη Δήμητρα Αξαρλή που μου έδωσε την ευκαιρία να μελετήσω βιβλία και
εργασίες σχετικά με τον τόπο μου, τους μύθους και τις παραδόσεις του. Να μάθω πληροφορίες
που δεν ήξερα αλλά και να θυμηθώ άλλες που είχα ξεχασμένες από τα εκπαιδευτικά
προγράμματα που παρακολουθούσα σαν μαθήτρια. Κλείνω με ένα απόφθεγμα του φιλοσόφου
Ρενέ Ντεκάρτ « Η
ανάγνωση των καλών βιβλίων είναι σαν τη συνομιλία με τους τελειότερους
ανθρώπους του παρελθόντος.» Οπότε ελάτε και εσείς να αναζητήσετε τα
βιβλία στα οποία αναφερθήκαμε απόψε...
